සන්නිවේදන මූලිකාංග

01.සන්නිවේදකයා

02.ආකේතකරණය

03.සංදේශය

04.නාලිකාව

05.ග්‍රාහකයා

06.විකේතකරණය

07.බාධක

08.ප්‍රතිපෝෂණය

09. සන්දර්භය

10.අත්දැකීම් පසුතලය

11.සන්දර්භය

සන්නිවේදකයා:සන්නිවේදන ක්‍රියාවලියක ආරම්භය සනිටුවන් කරන්නේ සන්නිවේදකයාය.එබැවින් සන්නිවේදන ක්‍රියාවලියක මුල් පුරුක වන්නේ ද මහා සාධකය වන්නේ ද සන්නිවේදකයාය.සන්නිවේදකයා විද්‍යාත්මකව Encorder නමින් හඳුන්වයි.ආකේතකරය නමින් හඳුන්වන්නේ ද සන්නිවේදකයාය.ආකේත කරේ යන්නෙහි තේරුම අදහස් සංකේත බවට පත්කරන්නා යන්නයි.සන්නිවේදකයා සෑම විටම පණිවිඩය ගෙනයන්නෙකි.නමුත් මොහු පුද්ගල ප්‍රතිරූපයක්ම විය යුතුු නැත.සන්නිවේදකයා අවස්ථානෝචිතව විවිධ මුහුණුවරයන් ගනිමින් ක්‍රියාත්මක වෙයි.පුද්ගලයෙක් උපකරණයක් හෝ මෙවලමක්,ආයතනයක් හෝ සංවිධානයක් සඳහා සන්නිවේදකයා පෙනී සිටියි.ඒ අනුව සන්නිවේදකයා විවිධ අවස්ථාවලදී ඒ ඒ අවස්ථාවට අනුකූලව විවිධි ස්වරූපයෙන් පෙනී සිටින අවස්ථාවන්ඇත.

උදාහරණ ,පුද්ගල භූමිකාවක්(ගුරුවරයා වෛද්‍යවරයා)                                                  උපකරණයක් හෝ මෙවලම(සුදු කොඩිය සීනුව,ඝන්ටාරය)

ආකේතකරණය :අපගේ සිතේ ඇතිවෙන අදහස් හැඟීම් තව අයෙකු හා සන්නිවේදනය කිරීම සඳහා සංකේත උපයෝගී කරගනිමින් සංදේශ බවට පරිවර්තනය කළ යුතුය මෙම ක්‍රියාවලිය ආකෙතකරණයයි.විද්‍යාත්මකව මෙය Encoding ලෙස හඳුන්වයි.මෙම ක්‍රියාවලිය වාචික ,නිර්වාවාචික,ශ්‍රව්‍ය, දෘශ්‍ය ,ලිඛිත ආකාරයෙන් සිදුකළ හැක.

උදාහරණ ශෝකය දැනුණු යමෙකු තවකෙකු හා සමාග දුක ප්‍රකාශ කිරීම.

ආදරය දැනුණු යමෙක් තව කෙනෙකුට ආදරය ප්‍රකාශ කිරීම.

සංදේශය: ඕනෑම සන්නිවේදන ක්‍රියාවලියක එහි ස්වභාවය තීරණය කරනු ලබන මූලිකාංගය වන්නේ සංදේශයයි.පණිවිඩය හා අන්තර්ගතය යන නම් වලින්ද මෙය හඳුන්වයි.සන්නිවේදකයා සතු අදහස්,තොරතුරු,දැනුම ග්‍රාහකයා වෙත ලබාදීම සඳහා ඒවා පණිවිඩ බවට පත්කළ යුතුවේ.ඒ අනුව සංදේශ,සන්නිවේදකයා හා ග්‍රාකයා අතර හුවමාරු වෙන සංඥා සංකේත පද්ධතිය බව සරලව අර්ථකථනය කළ හැකිය.

උදාහරණ, ගුරුවරයා ශිෂ්‍යයාට ලබා දෙන්නේ අධ්‍යාපනික පණිවිඩයකි.

වෛද්‍යවරයා රෝගියාට ලබා දෙන්නේ සෞඛ්‍ය පණිවිඩයකි.

ආගමික යතිවරයා ග්‍රාහකයාට ලබා දෙන්නේ ආගමික පණිවිඩයකි.

වෙළෙන්දා පාරිභෝගිකයාට ලබා දෙන්නේ ආර්ථිකලාභ අපේක්ෂා කරන වෙළඳ පණිවිඩයකි.

ඒ අනුව මේ තුළින් පැහැදිලි වන්නේ සංදේශය හැඩරුව සන්නිවේදකයාගේ අරමුණු හා අපේක්ෂා මගින් වෙනස් වන බවයි.සංදේශයේ හැඩරුව වෙනස්වීමට බලපානු ලබන තවත් එක් සාධකයක් ලෙස අවස්ථානුකූල භාවය පෙන්වාදියය හැකිය.විවිධ පුද්ගල භූමිකා ඔවුන්ගේ වෘත්තීන්ට අදාළව සන්නිවේදනය සඳහා යොදා ගනු ලබන සංඥා සංකේත පද්ධතින් වෙනස් වෙයි.ඒ අනුව සන්නිවේදකයා වාචික,නිර්වාචික,ශ්‍රව්‍ය,දෘශ්‍ය,ලිඛිත යන ඕනෑම අවස්ථාවකදී සංදේශ ග්‍රාහකයා වෙත රැගෙන යාම සිදුකරයි.

මාධ්‍ය:සන්නිවේදන ක්‍රියාවලිය තුළ මාධ්‍ය යන මූලිකාංග සන්නිවේදන ක්‍රියාවලිය ඉතා සාර්ථකව සිදුකිරීම සඳහා උපකාරී වේ.මාධ්‍ය,නාලිය හා නාලිකාව නමින් හඳුන්වයි.මානව සන්නිවේදනය කාලීනව සංකීර්ණ වීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස මිනිසා මාධ්‍ය භාවිතා කරමින් පුළුල් ග්‍රාහකත්වයට සංවිධානාත්මකව හා සාර්ථකව අදහස් තොරතුරු ඉදිරිපත් කිරීමට සමත් විය.මාධ්‍ය යනු,සන්නිවේදකයා හා ග්‍රාහකයා අතර තොරතුරු සබඳතාවය ගොඩනැංවීම උදෙසා භාවිතා කළ හැකි අතරමැදි සාධකයෙකි.හුදෙක් මේ තොරතුරු හුවමාරුව සඳහා යොදාගන්නා වාහකය ලෙසද හඳුන්වා දිය හැක.

මාධ්‍ය ප්‍රධාන කොටස් තුනකට බෙදා දැක්විය හැකිය.සාම්ප්‍රදායික මාධ්‍ය,නූතන මාධ්‍ය,නව මාධ්‍ය 

සාම්ප්‍රදායික මාධ්‍ය භාවිතා කරමින් කාලයට ගැලපෙන අයුරින් අදහස් තොරතුරු හුවමාරු කර ගැනීමට මිනිසා සමත් විය.හූව,ගින්දර,දුම,සතුන්, දූතයන් මෙකල මිනිසා භාවිතා කළ සාම්ප්‍රදායික මාධ්‍යයන් වේ.

දහ අටවන සියවසෙන් පසු කාර්මීකරණයට අනුව සන්නිවේදන තාක්ෂණය තව තවත් පුළුල් විය.ඒ තුළ සන්නිවේදන මාධ්‍යයන්ද සංවර්ධනයය විය.මිනිසාගේ විප්ලවීය සොයා ගැනීම මත නූතන මාධ්‍ය හෙවත් ජනමාධ්‍ය ලොව බිහිවිය.පුවත්පත,ගුවන් විදුලිය,රූපවාහිනී මාධ්‍යයත් ඒ අතර ප්‍රබල මාධ්‍ය වේ.

ගෝලීය සීමා මායිම් අතික්‍රමණය කර සංදේශ හුවමාරු කර ගැනීමේ අවශ්‍යතාවය මත අන්තර්ජාලීය මාධ්‍ය ලොව බිහි විය.ඒ තුළ පරිගණක මාධ්‍ය නවජංගම දුරකථන මාධ්‍ය නූතනය තුළ මිනිසාගේ අදහස් තොරතුරු හුවමාරුව කාර්යක්ෂම හා ඵලදායි අයුරින් සිදුකළ මාධ්‍ය බවට පත්ව ඇත.

ග්‍රාහකයා:සන්නිවේදන ක්‍රියාවලිය තුළ සන්නිවේදක පාර්ශ්වය හැරුණු කොට සෙසු පාර්ශ්වය වන්නේ ග්‍රාහක පාර්ශවයයි.සන්නිවේදකයා විසින් ඉදිරිපත් කරන ලද සංදේශ ග්‍රාහකයා විසින් අර්ථකථනය කර ගැනීමකට ලක්කරයි.අර්ථකථනය කර ගැනීම යනු සංඥා සංකේත පණිවිඩයක් බවට ගොනුකර ගැනීමයි.සන්නිවේදක ක්‍රියාවලිය තුළ සෑම විටම ග්‍රාහකයා පණිවිඩ ලබන බැවින් මොහු ලබන්නා ලෙසදද හඳුන්වයි.සාර්ථක හා ඵලදායි සන්නිවේදන ක්‍රියාවලියක් උදෙසා ග්‍රාහක පාර්ශවයේ ඉතා වැදගත් වෙයි.සන්නිවේදන ක්‍රියාවලියේ ශක්තිමත් කිරීම පිණිස ග්‍රාහකයාගේ ධනාත්මක ප්‍රතිචාර ක්‍රියාවලිය ඉතා වැදගත් වේ.එපමණක් නොව ග්‍රාහකයා විචාරශීලී අයෙකු විය යුතුය.ආචාරශීලීත්වයේ සන්නිවේදකයා විසින් මෙන්ම ග්‍රාහකයා විසින්ද ප්‍රගුණ කළ යුතුය.ආචාරශීලීත්වය බිඳ වැටුණු කල්හි සන්නිවේදන ක්‍රියාවලියද ඒ හා සමානවව බිඳවැටේ.එබැවින් ග්‍රාහක පාර්ශ්වවේද සන්නිවේදන ක්‍රියාවලිය තුළ ආචාරශීලීත්වය අගය කරමින් පවත්වා ගත යුතුවේ.ග්‍රාහකයාට ශ්‍රවණ නිපුණතා ද සංවර්ධනයේ ඉතා වැදගත් වෙයි.

සංදේශ ලබන පාර්ශ්වයේ පොදුවේ ග්‍රාහකයා ලෙස හැඳින් වූවද ජනමාධ්‍ය පරිහරණයේදී ග්‍රාහකයා සුවිශේෂී නාමයන්ගෙන් හඳුන්වයි.

රූපවාහිනිය-ප්‍රේක්ෂකයා,ගුවන් විදුලිය- ශ්‍රාවකයා ,පුවත්පත- පාඨකයා,අන්තර්ජාල-යපරිශීලකයා සන්නිවේදන ක්‍රියාවලිය තුළ ග්‍රාහක පාර්ශ්වය ඉතා වැදගත් වෙයි. සන්නිවේදන ක්‍රියාවලියක් අඛණ්ඩව ගලායාම සඳහා ග්‍රාහක ක්ෂේත්‍රය බලපෑම ඉතා වැදගත් වන බැවිනි.

විකේතකරණය:අප වෙත ලැබෙන සංදේශයක් සමන්විතව ඇත්තේ සංකේත සංකේත වලිනි.කියවෙන දේ අවබෝධ කර ගැනීම සඳහා සංකේත අර්ථකථනය කරගත යුතුය.එසේම ඉදිරිපත් වන සංදේශයන්හි අන්තර්ගතයේ සංදේශ අර්ථකථනය කර එමගින් ඉදිරිපත් කරන අර්ථය අවබෝධ කර ගැනීමේ ක්‍රියාවලිය විකේතකරණය ලෙස හැඳින්වෙයි.ග්‍රහණය කර ගැනීම, තේරුම් ගැනීම,ප්‍රතිග්‍රහණය කර ගැනීම ලෙසද හඳුන්වයි.

උදාහරණ,ගුරුවරයා පාඩම පැහැදිලි කිරීමේ දී ශිෂ්‍යයා එය තේරුම් ගැනීම

රියදුරා මගින් මාර්ග සංඥා පුවරු තේරුම් ගැනීම.

බාධක:සන්නිවේදන ක්‍රියාවලියක් සාර්ථකව පවත්වාගෙන යාමට එහි සියලු මූලිකාංග සාර්ථක ලෙස මැදිහත් වුවද සන්නිවේදන බාධා සෑම විටම සන්නිවේදන ක්‍රියාවලියක් අසාර්ථක වීම උදෙසා හේතු වේ.සෑම සන්නිවේදන ක්‍රියාවලියකම බාධා ඇති විය හැකිය.නමුත් සන්නිවේදන ග්‍රාහක පාර්ශ්වයන් සෑම විටම උත්සුක විය යුතුය සන්නිවේදනය බාධා මගහරවා ගැනීම සඳහායි.සන්නිවේදනය තුළ බාධා විවිධ නම් වලින් හඳුන්වයි.ඝෝෂාව,ඝෝෂණ මූලය,ශබ්ද මූලය යනාදි නම් මේ සඳහා භාවිතා කරයි.සන්නිවේදන ක්‍රියාවලියක් තුළ ඇති විය හැකි බාධා නම්,අර්ථ බාධා මාධ්‍ය බාධා

අර්ථ බාධා යනුවෙන් හඳුන්වන්නේ සන්නිවේදකයාගේ හෝ ග්‍රාහකයාගේ කිසියම් දුර්වලතාවයක් මත සන්නිවේදන ක්‍රියාවලියට බාධා එල්ල වීමයි.

මාධ්‍ය බාධා යනුවෙන් හඳුන්වන්නේ සන්නිවේදන ක්‍රියාවලිය තුළ භාවිතා කරන උපකරණ හා මෙවලම් සන්නිවේදන ක්‍රියාවලියට බාධා කිරීමයි.

ප්‍රතිපෝෂණය:සන්නිවේදන ක්‍රියාවලිය තුළ ප්‍රතිචාර/ප්‍රතිපෝෂණ ක්‍රියාවලිය යනු ඉතා වැදගත් මූලිකාංගයකි.සන්නිවේදකයා කිසියම් පණිවිඩයක් ග්‍රාහකයාට ලබා දුන් පසු ඊට අනුව ග්‍රාහකයා නැවත සන්නිවේදකයා වෙත දක්වනු ලබන උත්තේජනයක් ප්‍රති පෝෂණය නමින් හැඳින් වේ.සාර්ථක හා බලදායි සන්නිවේදන ක්‍රියාවලිය තුළ ප්‍රතිචාර/ ප්‍රතිපෝෂණය ඉතා වැදගත් මූලිකාංගයක් ලෙස පෙන්වාදියය හැකිය.ප්‍රතිපෝෂණය හේතුවෙන් සන්නිවේදන ක්‍රියාවලියක් සෑම විටම ද්වි මාර්ගිකව සිදුවේ.

එක් එක් සන්නිවේදන අවස්ථාවන්හි ප්‍රතිපෝෂණ ක්‍රියාවලිය ක්‍රියාත්මක වන්නේ එකී සන්නිවේදන අවස්ථාවට සාපේක්ෂ අයුරිනි.පුද්ගල අන්තර සන්නිවේදනය තුළ ප්‍රතිචාර ක්‍රියාවලිය සක්‍රීයව සිදුවේ.සන්නිවේදකයා හා ග්‍රාහකයා බොහෝ විට සම්මුඛව සිටීම ඊට හේතුවයි.සමූහ සන්නිවේදනය තුළ ප්‍රතිපෝෂණ ක්‍රියාවලිය සීමිත හා ක්ෂණික අයුරින් ක්‍රියාත්මක වෙයි. නමුත් ජන සන්නිවේදනය තුළ ප්‍රතිපෝෂණ ක්‍රියාවලිය අතිශය සීමා සහිත වන අතර විටෙක නොවෙන තරම් වේ.

සාර්ථක සන්නිවේදන ක්‍රියාවලියක් තුළ මූලිකාංග සෑම විටම දැකගත හැක.ප්‍රතිපෝෂණය නොමැති සන්නිවේදන ක්‍රියාවලියක් තුළ සෑම විටම දැක ගත හැක්කේ ඒකාධිපති මුහුණුවරයෙකි.සන්නිවේදනය ක්‍රියාවලියේ ප්‍රතිපෝෂණය තුළින්

• සන්නිවේදක ග්‍රාහක සම්බන්ධතා වර්ධනය කර ගත හැක.
• සන්නිවේදන ක්‍රියාවලියක් තුළ ඇතිවිය හැකි බාධා මඟ හරවා ගත හැක.
• සංදේශය පෝෂණය කර ගත හැකිය.
• ඵලදායි සන්නිවේදන වටපිටාවක් ගොඩනගා ගත හැක.

සන්දර්භය:සන්නිවේදන ක්‍රියාවලියක් තුළ සන්දර්භය ලෙසින් හඳුන්වන්නේ අදාළ සන්නිවේදන අවස්ථාවයි.මිනිසා අනේකවිධ තොරතුරු අනේක විධ අයුරින් හුවමාරු කර ගනියි.නමුත් මිනිසා සන්නිවේදනය කිරීම සඳහා නිර්මාණය කරගන්නා සංදේශ ගොඩනඟා ගනු ලබන්නේ සන්දර්භයේ පදනම මතයි.පවුල ,ආගමික ස්ථාන,විශ්ව විද්‍යාලයේ හා අධිකරණය තුළ මිනිසා සන්නිවේදනය කරනු ලබන්නේ ඊට ගැලපෙන සංඥා සංකේත පද්ධතියක් යොදා ගනිමින්ය.එය සංදර්භයට අනුව සිදුකරන ලද සන්නිවේදනයක් ලෙස පෙන්වාදිය හැක.

අත්දැකීම් පසුතලය:සාර්ථක සන්නිවේදන ක්‍රියාවලියක් උදෙසා සන්නිවේදකයා හා ග්‍රාහකයා අතර ගොඩනැගෙන සමාන අත්දැකීම් පසුතලය ඉතා වැදගත් වෙයි.පුද්ගලයා තුළ පූර්ව අත්දැකීම් ප්‍රමාණය මෙමගින් අදහස් කෙරේ.සන්නිවේදන ක්‍රියාවලිය මනා ලෙස තේරුම් ගැනීමට අත්දැකීම් පසුතලය වැදගත් වෙයි.සන්නිවේදක ග්‍රහක පාර්ශවය අතර සමාන ආකාරයේ පූර්ව අත්දැකීම් වැඩි ප්‍රමාණයක් ඇති විට සන්නිවේදනය ක්‍රියාවලිය පහසුවෙන් කරගත හැකිය.මහාචාර්ය විල්බර් ශ්‍රාම් සන්නිවේදකයා හා ග්‍රහකයා අතර පැවතිය යුතු පොදු අත්දැකීම් පසුතලය පිළිබඳ අවධානයෙන් යුතුව සිය සන්නිවේදන ආකෘතිය ඉදිරිපත් කොට ඇත.

බලපෑම:සන්නිවේදන ක්‍රියාවලියක බලපෑම යනු සන්නිවේදකයා කිසියම් සංදේශයක් ග්‍රාහකයාට ලබා දුන් විට ග්‍රාහකයා තුළ ඇතිවන කායික හෝ මානසික වෙනස්කමයි.සාර්ථක සන්නිවේදන ක්‍රියාවලියක් තුළ බලපෑම සෑම විටම දැකගත හැක.ග්‍රාහකයා විසින් සංදේශයක් අර්ථකථනය කර ගැනීම තුළ ඇතිවන්නේ මානසික බලපෑමකි.අනතුරුව ග්‍රාහකයා ඊට අදාළව සිය චර්යා මෙහෙයවීම තුළ ඇතිවන්නේ චර්යාමය බලපෑමකි.සෑම සන්නිවේදන ක්‍රියාවලියක් තුළ අග්‍ර ඵලය නොහොත් අවසානය වන්නේ බලපෑමයි.එබැවින් එය අග්‍රස්ථානය නමින් ද හඳුන්වයි.

සටහන:හිමාෂා නෙත්මිණි